Savunma Mekanizmaları – Stres ve Kaygıdan Benliğimizi Nasıl Koruyoruz

19/02/2022 Ceren 0 yorum

Stres ve Kaygı , günlük yaşamımızda kesintilere ve bir takım olumsuz durumlarla karşılaşılmasına zemin hazırlayan duygulardandır. Ruhsal olarak bu iki duyguyu ortadan kaldırmak adına bazı yöntemlere başvururuz bilincinde veya bilincinde olmadan. Bu yöntemlerden biri ve en sık kullanılanı “ Savunma Mekanizmaları ”dır.

Savunma mekanizmaları, stres ve kaygı gibi bir çok duygu ile baş etmeye çalışırken yararlandığımız, işe yarayan bir yöntemdir. Ancak, çok sık ve gereksiz yere bu mekanizmalardan yararlanırsak, bir takım ruhsal bozulmalar ile karşı karşıya kalabileceğinizi de belirtmek isterim.

Çok uzun verdiğim bir aranın ardından derin yazma isteğim ile “ Savunma Mekanizmaları – Stres ve Kaygıdan Benliğimizi Nasıl Koruyoruz?” ismiyle yazdığım yeni yayını sizlerle baş başa bırakıyorum.

Öncelikle konuyla alakalı olarak üç terimi açıklamak isterim.

Sağlık Konusu Daha Fazla Yayın İçin Buraya Tıklayın.

Stres ve Kaygı

İd, ego ve süper-ego isimli üç katman, Freud’a göre insan zihninin şekillenmesinde rol almıştır. Kullandığımız savunma mekanizmaları da, zihnin bu üç katmanı ile etkileşim içindedir.

İd ya da alt benlik, eleştirmesi, durdurulması mümkün olmayan doyumsuz, istek ve arzularımızın bulunduğu bir zihin katmanıdır. Burada genelde, cinsellik, saldırganlık ve kin duyguları hakimdir. Pek açığa çıkmasını tercih etmeyeceğimiz duygularımız diyebiliriz.

Ego ya da benlik, id ile çevre arasındaki uyum ve dengenin kurulumunu sağlayan bir zihin katmanıdır. Zihnin bu katmanı, doyumsuzca hissedilen duyguların ve hislerin durdurulmasını, önüne set konulmasını içerir.

Süper-ego ya da üst benlik, egodan farklı olarak, toplumsal değerlere yönelik şekillenen yine doyumsuz duygu ve hislerin durdurulmasını içeren bir zihin katmanıdır.

SAVUNMA MEKANİZMALARI

BASTIRMA

Alt benlikten gelen, uygunsuz istek ve arzunun toplum normlarına ters düşmesi sonucu üst benlik tarafından bastırılması durumudur. Buna örnek olarak çok rahat uygunsuz cinsel açlığı verebiliriz.

Çok küçük yaşlarda empoze edilen cinsellik ayıptır, uygun değildir dayatmaları ile normal olan veya olmayan cinsel dürtüyü açığa çıkmaması; benlik dediğimiz egonun bir parçası olmaması için üst benlik tarafından alt benlikte bastırılmaktadır.

Bastırmanın bilinçli bir şekilde, rahatsızlık hissettiren duygu ve düşüncenin bilinç altında bastırılmasını içeren savunma mekanizmasına ise baskılama denir. Baskılama, bastırmaya göre olgunca olan bir yöntemdir, kişinin kendi bilinci ile bunu sağlaması nedeniyle.

YANSITMA

Kişinin kendinde gördüğü bir olumsuzluğu, karşısındaki diğer bir kişi veya unsura yüklemesi ile tanımlanabilir.

Sınavdan düşük bir not almış öğrencinin, bunun için öğretmenini suçlaması buna örnek verilebilir.

İNKAR

Kişinin, katlanması veya kabullenmesi zor bir olay karşısında yokmuş gibi bilmiyormuş gibi davranması olarak tanımlanabilir.

YÖN DEĞİŞTİRME

Kişinin hissettiği yoğun öfke ve kızgınlığını, konu ile alakalı veya alakasız daha az yaralanacak bir unsura yönlendirmesine denir.

Örneğin, iki eşin kavga ederken birinin eline geçirdiklerini yere atıp parçalaması.

MANTIĞA BÜRÜME

Kişinin bir eylem veya işi olması gerektiği gibi yerine getirmeyip, bunlara mazeret uydurmaya çalışması olarak tanımlanabilir.

Örneğin, kırmızı ışıkta geçen bir sürücünün yol bomboştu diyerek kendini savunmaya çalışması.

ÖZDEŞLEŞME

Kişinin, kendi benliğinden sıyrılmaya çalışıp başka biriymiş gibi davranış ve tutumlar göstermeye çalışması denebilir. Bu tip bir savunma mekanizması, eğer çok fazla başvurulursa ciddi ruhsal bozukluklara zemin hazırlayabilir.

YÜCELTME

Alt benlikte yatan olumsuz olarak değerlendirilen istek ve arzuların, başka bir alana yönlendirilmesi, kişi kendince rahatsız edici bulduğu duygu ve düşüncelerini bu şekilde boşaltmak için çaba gösterir.

Örneğin, bilinç altındaki rahatsız edici olan enerjiyi resim yapmak, şiir yazmak gibi aktiviteler ile boşaltmak.

GERİLEME

Kişinin, gelişim dönemlerine uygun olarak gereksinimlerinin karşılanmış olması gereklidir. Eğer yeterince karşılanmaz, doyurulmazsa yaş ve olgunlukla ters orantılı olarak gelişim döneminde bir gerileme görülür.

Örneğin, yeni kardeşi doğan bir ilkokul öğrencisinin, kardeşinin davranışlarını uygulamaya başlaması, annesini emmek istemesi.

DÖNÜŞTÜRME

Duygu ve düşüncelerin ruhsal boyuttan bedensel boyuta taşınmasına verilen addır.

Örneğin, stresli bir kişinin kalp çarpıntısı yaşaması, tansiyonunun düşmesi gibi.

Bence bilinç dışı olarak en çok kullandığımız savunma mekanizması bu.

ÇÖZÜLME

Kişinin zihninde birbirine adeta bağlı olan ruhsal etkinliğin kişilik ile bağlarının geçici olarak kopması, çözülmesi durumudur. Çok yoğun stres ve kaygı durumlarında karşılaşılır. Kişilikte çok yönlü psikoz denilen tabloyu andıran semptomlar ortaya çıkar. Bunlar, aşırı duygusallık, saçma ve birbirinden bağımsız konuşmalardır. Kişi, kendi ile ilgili olarak olması imkansız hikayeler yaratır ve anlatır.

Kişi, çözülme sürecini atlattıktan sonra o süreçteki söylediklerini, yaptıklarını hatırlamaz.

YAPMA-BOZMA

Kişinin rahatsızlık duyduğu bir duygu veya düşünceyi dışa vurması veya vurmaması ile bu tutum ve davranıştan vazgeçmesi, kendini affettirmeye çalışmasına denir.

Örneğin, kişinin karşısındakine hakaret edip özür dilemesi.

KARŞIT TEPKİ OLUŞTURMA

Kişinin rahatsız olacağı bir istek veya arzuyu uygulamaya dökmemek adına davranışın tam tersini uygulaması olarak tanımlanabilir.

Örneğin, düşmanca tavırların sevgi gösterileri ile maskelenmesi.

Eminim ki, çevrenizde bu savunma yöntemine mutlaka rastlamışsınızdır. Yüzünüze gülüp arkanızdan konuşan insanlardan bahsediyorum.

DUYGUDAŞLIK VE BOYUN EĞME

Kişinin çevresinden kendine yönelik görmek istediği davranışı elde etmek için uyguladığı, kendine uygun olmayan davranışların gösterilmesi olarak tanımlanabilir.

Örneğin, sevgi görmek isteyen bir kişinin kendini herkese iyi göstermeye çalışması.

HAYAL DÜNYASINA KAÇMA

Kişi, içinde bulunduğu kendince olumsuz durumdan zihninde hayalini kurduğu ütopyaya kaçarak kurtulmaya çalışması denebilir.

Örneğin, yoksul birinin sürekli zengin olduğunu ve iyi bir yaşam sürdüğünü hayal etmesi.

TELAFİ

Kişinin, bir alanda başarısız olmasının ardından bu alandaki başarısızlığının üzerini örtmek adına, başka bir alanda başarıya ulaşmaya çalışması veya ulaşması.

Örneğin, Matematiği kötü bir öğrencinin Türkçe’den derece yapması.

Belli başlı ve günlük yaşamda sıklıkla kullandığımız savunma mekanizmalarına yer verdiğim yayının sonuna geldik. Umarım keyifle okumuşsunuzdur, kendinizden parçalarda görmüş olabileceğinizi düşünüyorum.

Herkese sağlıklı ve mutlu günler diliyorum.

–Ceren